Erfgoedorganisaties zijn op zoek naar moderne presentatievormen die nieuwe en jongere bezoekers trekken. Bezoekers zijn op hun beurt op zoek naar interactiviteit, verdiepende verhalen en gepersonaliseerde ervaringen. De nieuwe dienstverlening ‘Erfgoedtour’ is ons antwoord op deze behoeften.In september 2023 startte Erfgoed Gelderland samen met enkele musea met het testen en ontwikkelen van deze dienstverlening. Met Erfgoedtour kunnen erfgoedorganisaties eenvoudig mediatours aanbieden aan een breed publiek. Het platform is primair bedoeld voor leden die niet de middelen hebben om via al bestaande platforms soortgelijke diensten in te kopen. Vanuit Erfgoedtour worden erfgoedorganisaties ook ondersteund met het verbeteren en professionaliseren van hun mediatour, bijvoorbeeld met de training ‘Een mediatour in 10 stappen’ en de bijbehorende handleiding.

Erfgoed Gelderland zet zich op verschillende manieren in voor het behoud van persoonlijke geschiedenissen en verhalen via oral history. We zijn als partner aangesloten bij het Nationaal Knooppunt Oral History ‘Sprekende Geschiedenis’, dat in 2023 een symposium organiseerde.

We deden onderzoek onder de leden naar het bewaren en presenteren van oral history materiaal. Welke behoeften zijn er in het erfgoedveld wat dat betreft? Daarnaast geeft Erfgoed Gelderland periodiek de training ‘Oral history’ met praktische oefeningen over hoe je een interview voorbereidt, uitvoert en opneemt. Ook publiceerden wij in 2023 de handleiding ‘oral history’. Deze handleiding doorloopt de stappen die komen kijken bij een oral history interview, van de voorbereiding tot het presenteren van het resultaat.

Voor 2023 kunnen we terugkijken op een reeks geslaagde cursussen en trainingen. Samen met vrijwilligers en professionals uit het erfgoedveld behandelden we onderwerpen als oral history, vrijwilligersmanagement en kunstmatige intelligentie (AI). We vinden het belangrijk dat de deelnemers nieuw verworven kennis kunnen toepassen in de dagelijkse praktijk van hun organisatie. We gaven dit jaar een aantal keer de praktische cursus ‘Behoud en beheer’, waarin alle stappen rondom collectiebeheer – van conserveren tot transporteren – worden doorlopen. Daarnaast boden we deze winter een viertal cursussen aan gericht op het versterken van de eigen vrijwilligersorganisatie, zoals de cursus ‘Nieuwe vrijwilligers in drie stappen’.

In totaal waren 140 deelnemers bij de trainingen aanwezig. Ook in 2024 staan er weer allerlei trainingen op de planning. Bekijk daarvoor ons scholingsaanbod.

In 2023 hebben we grote stappen gezet met het Verhaal van Gelderland. Met dit project leggen we samen inhoudelijk de verbinding tussen de vele en diverse erfgoedorganisaties – en de daar bijhorende collecties en verhalen – die Gelderland rijk is. De lancering van de nieuwe website verhaalvangelderland.nl in augustus was een belangrijk moment. Deze website geeft een overzicht van de provinciegeschiedenis aan de hand van 49 verhalen, verdeeld over zeven tijdvakken en zeven thema’s. Je vindt bij elk verhaal bijpassende musea, kastelen en andere opengestelde erfgoedlocaties, die de je nog meer kunnen vertellen over dat gedeelte van de Gelderse geschiedenis. Ook vind je op verhaalvangelderland.nl een selectie bijzondere collectiestukken van CollectieGelderland en een selectie verhalen van mijnGelderland.

Maar er is meer. Het succesvolle tweedaagse Verhaal van Gelderland Festival in het park van Kasteel Cannenburch trok maar liefst 5.000 bezoekers. Het publiek dompelde zich onder in de Gelderse geschiedenis aan de hand van re-enactment, optredens, lezingen en workshops. Ook lanceerden we dit jaar de Verhaal van Gelderland Podcast. In de podcast spring je met René Arendsen door de Gelderse geschiedenis van prehistorie tot nu. Het eerste seizoen is inmiddels uit en meer ligt in het verschiet.

Tot slot, om de publiekstoegankelijke erfgoedlocaties in Gelderland in beeld te brengen, vroegen we aan de opengestelde leden of een fotograaf mocht langskomen. Inmiddels beschikken we over ruim 500 prachtige foto’s die het Gelderse erfgoedveld laten zien. In 2024 wordt deze beeldbank verder uitgebreid.

De publiekswebsite mijngelderland.nl vertelt de provinciegeschiedenis in bijna 4.000 verhalen. Bezoekers vinden er canons, routes, specials en longreads. Het is al jarenlang een populair platform voor iedereen die geïnteresseerd is in het Gelderse verleden. Bijna 450.000 mensen wisten in 2023 de weg naar de verhalenwebsite te vinden. Met behulp van de gelijknamige socialemediakanalen en de maandelijkse nieuwsbrief weet mijnGelderland ook een breed online publiek aan te trekken. De website mijngelderland.nl wordt voortdurend verder aangepast en verbeterd met het oog op leesbaarheid, vindbaarheid, doorzoekbaarheid en toegankelijkheid. Deze aanpassingen zijn een opmaat naar verdere stappen die wij in de toekomst gaan zetten om ons digitale erfgoed zo goed mogelijk te bewaren en te ontsluiten.

Foto’s, schilderijen en gebruiksvoorwerpen – van hobbelpaard tot hoedendoos – je vindt het op CollectieGelderland.nl. Met CollectieGelderland werken we aan het digitaal bewaren, behouden en vindbaar maken van de Gelderse collecties. In 2023 zochten meer dan 100.000 bezoekers door maar liefst 651.000 gedigitaliseerde collectiestukken. Deze voorwerpen zijn afkomstig van 86 verschillende erfgoedorganisaties.

Tijdens de periodieke CollectieGelderland-vergaderingen wisselden we kennis uit en bespraken we met de betrokken leden de laatste ontwikkelingen in het digitale erfgoedveld. Het team van CollectieGelderland geeft bovendien geregeld advies over het digitaliseren van de collectie en het opschonen en standaardiseren van digitale data in opslagsystemen. Om bij te blijven met de laatste ontwikkelingen in het digitale erfgoedveld, werken we samen binnen het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). De digitaal-erfgoed-coach zorgt ervoor dat erfgoedorganisaties ondersteuning krijgen bij het digitaliseren en online beschikbaar stellen van hun collecties, én dat kennis op landelijk niveau wordt uitgewisseld.

Ook in de toekomst blijven we, samen met de leden van de coöperatie, werken aan de standaardisering van het termennetwerk en de digitale ontsluiting van het Gelderse erfgoed.

In 2021 ging Erfgoed Gelderland op zoek naar de vijftig belangrijkste kunstobjecten uit de Gelderse kunstgeschiedenis van de middeleeuwen tot nu. Dit project, Sleutelwerken van Gelderland, kreeg in 2023 een vervolg. In een nieuwe videoserie dook kunsthistoricus Jochem van Eijsden aan de hand van deze sleutelwerken in de geschiedenis van de Gelderse kunst. In vier afleveringen springen we door acht eeuwen van Gelderse kunstenaars, kunstproductie en kunstgeschiedenis. Jochem van Eijsden spreekt onder meer over de veertiende-eeuwse kaarsenkroon in de Walburgiskerk en het recente schilderij van Kinke Kooi Growing the seeds of love. Je kunt de hele serie terugkijken op YouTube.

Ook dit jaar speelden weer honderden teams de Schatkamers van Gelderland VR Game. De VR Game reist al bijna tweeëneenhalf jaar door Gelderland. Meer dan dertig musea, kastelen en andere erfgoedlocaties nodigden hun bezoekers uit om het spel bij hen te komen spelen.

Met deze VR-Game beleef je het Verhaal van Gelderland op een wel heel bijzondere manier. Twee spelers springen door zeven tijdvakken, van de prehistorie tot de twintigste eeuw. Eén speler draagt de VR-bril, de ander bedient een touchscreen. Door aanwijzingen te ontcijferen en goed samen te werken, herstellen zij samen de Gelderse geschiedenis.

In het kader van de programmalijn Erfgoedparticipatie, ondersteunen we met het project Erfgoedvrijwilliger erfgoedorganisaties in hun zoektocht naar vrijwilligers. In 2023 zijn er in totaal 160 nieuwe vacatures geplaatst in de vacaturebank op erfgoedvrijwilliger.nl. Er is 260 keer gereageerd op vacatures via deze vacaturebank.

Daarnaast biedt Erfgoed Gelderland coaching bij het ondersteunen van vrijwilligersorganisaties en in participatietrajecten. De participatiecoach (Lian van der Zon) helpt erfgoedorganisaties om te werken aan erfgoedparticipatie, volgens het Verdrag van Faro. Zo maakten we samen met andere erfgoedhuizen negen educatieve video’s voor het Youtube-kanaal van Erfgoedvrijwilliger over o.a. het doen van historisch onderzoek, digitale toegankelijkheid en crowdsourcing. Het PON & Telos deed in opdracht van de erfgoedhuizen een landelijk onderzoek, waaruit maar weer eens bleek hoe belangrijk vrijwilligers zijn voor de erfgoedsector. Meer dan 13.000 erfgoedvrijwilligers zetten zich gemiddeld 2 uur per week in voor de Gelderse erfgoedsector. Bekijk de Gelderse resultaten in deze infographic.

In 2023 organiseerden we vanuit het project Erfgoedvrijwilliger een quiz om al deze vrijwilligers in het zonnetje te zetten. Dat deden we met online voorrondes door het hele land, en een spannende, maar bovenal feestelijke, finale in het Nederlands Openluchtmuseum. Bertus Rietberg greep namens Gelderland – met een mooie tweede plaats – helaas net naast de winst. Streekmuseum Goeree-Overflakkee won ‘De Slimste Erfgoedvrijwilliger’.

Jongeren zijn de erfgoedbeheerders van de toekomst. Daarom hecht Erfgoed Gelderland veel waarde aan het betrekken van jeugd en jongeren bij het Gelderse erfgoed. Dit doen we via verschillende projecten en platforms. Op het educatieplatform ‘Reizen in de Tijd’ bieden musea tientallen boeiende bezoeklessen aan voor basisschoolleerlingen. Bovendien ontwikkelden studenten van de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) dit jaar opnieuw interactieve publiekstoepassingen voor verschillende leden van Erfgoed Gelderland.

Op 17 november 2023 vond het symposium ‘Jongeren betrekken’ plaats. Centraal stond de vraag op welke wijze je jongeren (18-30 jaar) actief kunt betrekken bij erfgoed en in het erfgoedveld. Het symposium bood een platform voor kennisdeling en inspiratie, en bleek een waardevolle aanzet tot het versterken van betrokkenheid van jongeren. Verder ging in 2023 de Gelderse Roos Prijs weer van start, die deze editie ook volledig in het teken van ‘Jongeren betrekken’ staat. Wie maakt een nieuwe generatie op een innovatieve manier enthousiast voor Gelders Erfgoed? Op de website vind je alle ingezonden projecten. De winnaar wordt bekend op 27 mei 2024.

In 2022 ging de Gelderse Bloem van start. De Gelderse Bloem verbindt actuele thema’s aan de geschiedenis. In februari 2023 resulteerden de werkzaamheden van het voorgaande jaar in een symposium met als thema ‘Landschapstransitie en governance’. In de kapelzaal van de Hogeschool Van Hall Larenstein werden zeven inspirerende lezingen gegeven over het thema. De lezingen waren aanleiding voor het schrijven van vier artikelen, die verschenen in de publicatie ‘Landschapstransities, erfgoed en governance in Gelderland: een historische blik naar voren’.