Start zomerserie ‘Open-up!’

Donderdag 24 juni organiseerde Erfgoed Gelderland het symposium ‘Open-up! Een 3Dimensionaal verhaal’. Binnen het ochtend vullende programma werden de deelnemers langs nieuwe toepassingen geleid op het gebied van 3D-digitalisering binnen de erfgoedsector. Verschillende experts in de erfgoedsector vertelden iets over de 3D-toepassingen in hun vakgebied. 

Start Zomerserie ‘Open-up!’
Vanaf dinsdag 13 juli starten we met de ‘Open-up! Zomerserie’, waarbij elke week één van de lezingen online wordt geplaatst op YouTube. Mocht u het symposium gemist hebben, dan kunt u op deze manier een deel van het programma terugzien. Elke dinsdag plaatsen wij een nieuwe aflevering online. Hier vindt u het overzicht. 

• 13 juli: Liselore Tissen – ‘Toepasbaarheid van 3D-reproducties en de ethische consequenties hiervan’ 
• 20 juli: Charlotte Rixten –  ‘Wat is het wezenlijk belang van digitaliseren voor musea en publiek?’ 
• 27 juli: Thomas Flynn –’10 publiekstoepassingen van 3D-modellen op Sketchfab (ENG)’ 
• 03 aug: Cindy Zalm – ‘Digital twin als startpunt: kwaliteit vertaalt zich in bruikbaarheid’ 
• 10 aug: Sanne Frequin – ‘Het belang van transparante bronvermelding bij 3D-reproductie’ 
• 17 aug: Daphne Maas – ‘Publiekspresentatie met 3D-hologramvitrine en 3D-audio’ 
• 24 aug: Simone Claessens – ‘Best practice: samenwerken met studenten bij 3D-digitalisering’ 
• 31 aug: Margot Appelman – ‘Hightech makerspace: innovatie hub en fashion recycling hub’ 
• 07 sept: HAN studenten – ‘Prototype applicatie voor creatief (her)gebruik digitaal erfgoed’
• 14 sept: Rob van Haarlem – ‘3D-scannen: zelf aan de slag of uitbesteden aan professionals?’ 

Terugblik naar het ‘Open-Up!’ Symposium 24 juni
De ochtend werd geopend door Marc Wingens, directeur Erfgoed Gelderland. Marc Wingens over de aanleiding van het symposium: “Erfgoed heeft vaak een beetje stoffig imago en ik denk dat dit symposium laat zien dat erfgoed zich uitstekend leent voor interactieve mediatoepassingen. 3D, VR en AR kunnen in sterke mate bijdragen aan de zichtbaarheid van erfgoed. Zo zorgen ze uiteindelijk voor een groter bereik en voor het aanhaken van nieuwe doelgroepen.” 

Ethische en historische verkenning
Het inhoudelijke programma werd afgetrapt door Liselore Tissen (promovenda en docent kunstgeschiedenis verbonden aan TU Delft en Universiteit Leiden) en Charlotte Rixten (directeur Museum Villa Mondriaan).  

Liselore ging in op de ethische consequentie van het met één druk op de knop kunnen maken van (3D-)reproducties middels 3D-printing. Wat betekent dat? Een object is aan verandering onderhevig door de tijd. Het belang van het materiële object vraagt om reproducties zoals 3D-print en andere digitale reproductiemethoden. Juist om het originele materiaal zo goed mogelijk te kunnen bewaren en te koesteren zijn de nieuwe technieken nodig om de veelzijdigheid en betekenis  van het object te kunnen vereeuwigen. Bij het gebruik van reproductietechnieken gaat het juist niet om het verschil tussen echt en net echt, want het originele object is en blijft van belang. Zonder deze vorm en dit startpunt zouden niet eens digitale reproducties mogelijk zijn. Een 3D-reproductie is nooit een vervanging van het origineel, maar het is complementair. Een replica wordt juist acceptabel en waardevol doordat het iets mogelijk maakt, ontsluit of toevoegt wat met het originele object niet kan. 

Charlotte ging daarna in op de unieke kans die 3D-digitalisering ons geeft om cultureel erfgoed weer terug te leggen in de handen van het publiek. Daarbij onderstreepte ze dat de eigenlijke bezitter van het object het publiek is. Zeker bij collecties die met publiek geld zijn aangekocht. We zijn op sommige gebieden kwijtgeraakt dat ‘publiek bezit’ betekent ‘ván het publiek’. Musea vervullen daarbij de functie van beschermen en tonen, maar ook bewust of onbewust te veel die van ‘wij bepalen de context’.  Wanneer een digitale kopie vrij beschikbaar wordt gesteld, heeft het museum die controle niet meer. Iedereen kan het downloaden en er mee doen wat ze willen. Dat is in haar ogen geweldig, want ‘wie denken we wel niet dat we zijn’. Het origineel is van ons allemaal. Maar wat als we allemaal onze eigen kopie hebben? ‘Dan is het geweldig dat iedereen precies kan doen wat ze zelf willen. Neem het niet te serieus, hou niet de afstand tot het werk. Speel er mee, experimenteer, ga zelf op ontdekkingstocht. Doe er mee wat je maar wil, want het is van jou.’  

Praktische toepassingen
Na een korte pauze kregen de deelnemers acht kortere presentaties te zien, waarin vanuit verschillende invalshoeken de praktische mogelijkheden van 3D-digitalisering aan bod kwamen. De lezingen werden gegeven door: Thomas Flynn (cultural heritage lead Sketchfab), Cindy Zalm (hoofd collectiemanagement Nationaal Museum van Wereldculturen), Sanne Frequin (kunsthistoricus, promovendus UVA en universitair docent aan Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht), Daphne Maas (directeur Voerman Stadsmuseum Hattem), Simone Claessens (conservator van het Nederlands Mijnmuseum), Margot Appelman (projectleider CODA ExperienceLab), studenten van de HAN en Rob van Haarlem (mede-eigenaar van TijdLab). 

Thomas nam de deelnemers eerst mee langs tien manieren waarop het digitale platform Sketchfab ingezet kan worden voor het gebruik van 3D-replica’s binnen museale publiekstoepassingen. Cindy vertelde over de stappen die het Nationaal Museum van Wereldculturen heeft gezet bij het (laten) scannen van objecten en hoe ze via 3D-print en AR-applicaties deze scans aanbieden bij het publiek. Sanne onderstreepte het belang van onderliggende bronnen bij het maken van reproducties. Objecten moeten altijd geladen worden met informatie, stelt ze, zodat de gebruiker kan zien welke keuzes er gemaakt zijn. Daphne toonde vervolgens een lopend project waarbij de context van een prehistorische klokbeker en -schaal geboden wordt door 3D-animatie in een hologramvitrine. Daarnaast stond ze kort stil bij het project ‘Blikvangers’, waarbij 3D-audio ingezet wordt bij het aanbieden van rondleidingen aan blinden en slechtzienden. 

In het tweede blok gaf Simone inzicht in het project ‘Mining The Netherlands’ waarbij internationale masterstudenten van Maastricht University samenwerkten aan 3D-digitalisering van collectiestukken uit haar museum. Vanuit CODA Apeldoorn liet Margot zien met welke maaktechnieken erfgoed dichterbij het publiek gebracht wordt, door bijvoorbeeld 3D-printen, lasersnijden en digitaal borduren in te zetten. Studenten van de HAN presenteerden een prototype van een interactieve toepassing, gericht op creatief (her)gebruik van digitaal erfgoed. Middels een app kan een jonge doelgroep creatief aan de slag met bronmateriaal, dit delen op social media en daarna meer leren over het oorspronkelijke object. Tenslotte was het aan Rob om de deelnemers praktische tips mee te geven om (zelf) aan de slag te gaan met 3D-scanning. 

Lancering Schatkamers van Gelderland Online
Het plenaire deel van de ochtend werd afgesloten met de officiële lancering van ‘Schatkamers van Gelderland Online’. Binnen dit project werken 34 Gelderse erfgoedinstellingen samen om met 3D-replica’s (een deel van) het verhaal van Gelderland te tonen. 70 topstukken worden virtueel samengebracht om dit verbindende verhaal te maken. Hiervoor zijn twee publiekstoepassingen ontwikkeld: ‘Schatkamers Online’ en ‘Schatkamers VR Game’. De VR Game is ontwikkeld samen met productiebedrijf Het Nieuwe Kader. Tijdens het symposium werd een kijkje in de keuken geven door middel van een korte making-of video. Bekijk de video hier. ‘Schatkamers Online’ is ontwikkeld met internetbureau Driebit en is als nieuwe module toegevoegd aan CollectieGelderland. 

Vincent Jacobs (Strategy Director, Driebit), Dirk Janse (coördinator CollectieGelderland, Erfgoed Gelderland) en Erik van Vliet (Publiek & Interactieve media, Erfgoed Gelderland) voerden tijdens de ochtend een driegesprek over de totstandkoming, uitdagingen en vergezichten rondom het gebruik van 3D-materiaal op websites. De officiële lancering van deze online module werd door Marc Wingens, directeur Erfgoed Gelderland, verricht.  

Kennisuitwisseling en The Next Rembrandt
De ochtend werd tenslotte afgesloten met digitale rondetafelsessies, waarbij de sprekers en deelnemers aan de hand van verschillende thema’s met elkaar in gesprek gingen. Daarna volgde de vertoning van documentaire ‘The Next Rembrandt’, over de inzet van kunstmatige intelligentie en 3D-printing bij het produceren van een ‘nieuwe’ Rembrandt. 

Meer informatie 

• Schatkamers van Gelderland VR Game – https://www.schatkamersvangelderland.nl 
• Schatkamers van Gelderland Online – https://www.collectiegelderland.nl/schatkamers