Nieuwe mediatour over het slavernijverleden in Arnhem in de maak

Terugblik van Isa Bijker op haar stageperiode

Isa Bijker liep van februari tot juni stage bij Erfgoed Gelderland. Daar werkte ze aan de ontwikkeling van een nieuwe mediatour, die dit najaar door de binnenstad van Arnhem te volgen zal zijn. Deze mediatour belicht het slavernijverleden van de stad aan de hand van het verhaal van een tot slaaf gemaakte vrouw: Anna van Vossenburg. Erfgoed Gelderland sprak met Isa over de mediatour en haar stage.

Isa Bijker kwam vanuit haar studie de Master Geschiedenis en Actualiteit aan de Radboud Universiteit bij Erfgoed Gelderland terecht. ‘Ik wilde graag in plaats van een vak, een stage volgen. Erfgoed Gelderland leek me een interessante plek daarvoor. Hier wilde ik meer ervaring opdoen om de vertaalslag van geschiedenis naar het publiek te maken.’

Isa richtte zich het afgelopen half jaar op de ontwikkeling van een nieuwe mediatour over het slavernijverleden in de binnenstad van Arnhem. De mediatour wordt gemaakt door Erfgoed Gelderland in opdracht van de gemeente Arnhem. Gedurende haar stage werd Isa begeleid door Erik van Vliet en Else Gootjes. 

Anna van Vossenburg in Arnhem

De mediatour draait om het verhaal van Anna van Vossenburg uit Suriname. Ze is daar rond 1711 in slavernij geboren. In 1727 kwam ze naar Arnhem, kort nadat de dochters van de familie De Vree – de eigenaars van de plantage waar Anna gedwongen moest werken – wees waren geworden. De dochters moesten begeleid worden gedurende hun tocht naar Nederland door iemand van de plantage. En dat was Anna. Zo kwam zij in Arnhem terecht. Isa: ‘Anna heeft een bijzonder leven geleid, maar er is weinig over haar bekend. Over de familie De Vree kun je veel vinden in de archieven, maar over Anna zijn er slechts enkele bronnen beschikbaar. En dat brengt uitdagingen met zich mee. Toch is het juist belangrijk om háár verhaal te vertellen. Die paar bronnen die we hebben over Anna stellen we in de mediatour centraal. Per locatie en vertelpunt introduceren we een nieuw personage dat meer vertelt over Anna of de tijd waarin zij leefde. Zo kom je steeds meer over haar te weten.’

Sporen van het slavernijverleden in Arnhem
De mediatour is een doorwerking van het onderzoek ‘Sporen van het Slavernijverleden in Arnhem’. In opdracht van de gemeente Arnhem deed Erfgoed Gelderland in 2023/2024 onderzoek naar de geschiedenis van slavernij van de stad Arnhem. Else Gootjes was projectleider. Aan het onderzoek werkten Aschwin Drost, Barbara Esseboom, Camilla de Koning, Ineke Mok, Dineke Stam en Jan de Vries mee. De gevonden sporen van het slavernijverleden toonden  verbindingen over de hele wereld aan: van Afrika, de Indonesische Archipel tot Zuid- en Noord-Amerika. In het rapport staan ruim 80 sporen, conclusies en aanbevelingen voor de gemeente Arnhem. Dit onderzoek lag aan de basis van de nieuwe mediatour. Met deze vertaalslag kan de informatie beter zichtbaar worden gemaakt voor het publiek.

Het verhaal achter de rijkdom

Arnhem heeft veel monumentale gebouwen en uitgebreide stadsparken. Een deel daarvan is gebouwd met inkomsten uit de slavernij. Isa: ‘Als je door Arnhem loopt, zie die historische rijkdom wel, maar het achterliggende verhaal niet. Daarom is een mediatour belangrijk. Het geeft de mogelijkheid om een eerlijk verhaal te vertellen. Het is belangrijk om te laten zien welke geschiedenis er achter die gebouwen schuilt, zo kun je ook de andere kant van de rijkdom in beeld brengen.’

Van opzet tot script

Isa hield zich gedurende haar stage met name bezig met de inhoudelijke kant van de tour: het historische verhaal. ‘In overleg met de betrokken partijen stelde ik de verhaallijnen op en selecteerde ik de informatie die geschikt zou zijn voor de mediatour. Daarna ging ik aan de slag met het script.’ Hierbij schakelde Isa ook de hulp in van haar klankbordgroep, bestaande uit Barbara Esseboom , Henck Pengel en Moigimy Ajeki. Isa: ‘Gedurende het proces was de input van de klankbordgroep zeer waardevol. Zij dachten mee over belangrijke locaties in Arnhem, de terminologie en mogelijke geschikte verhaallijnen. Ik sprak daarnaast veel met onderzoeker Aschwin Drost, een kenner op het gebied van het slavernijverleden in Gelderland.’

De mediatour wordt gemaakt via Erfgoedtour van Erfgoed Gelderland. Erfgoedtour is een online platform voor smartphones. Hiermee kunnen bezoekers zelf rondleidingen volgen in musea, bij monumenten en op andere erfgoedlocaties. Deze tours worden verrijkt met audio, afbeeldingen en video’s.

Het vervolg

De inhoud van de mediatour is afgerond. De tour wordt momenteel nog aangevuld met beeld en geluid. Erfgoed Gelderland is hiervoor in contact met Studio La Fam. Zij zullen zich richten op het maken van animaties en het inspreken van de tekst. De tour is naar verwachting in oktober te volgen in de stad.