Samen met het azc

Zodra mensen een verblijfsvergunning krijgen, worden ze gekoppeld aan een gemeente. Vaak betekent dit dat mensen uitstromen naar een gemeente in de regio. Door het principe van de ‘Kansrijke koppeling’ kijkt het COA waar de beste kansen liggen voor integratie en participatie in de Nederlandse samenleving. Echter, dit is geen hard criterium. Zo spelen bijvoorbeeld taakstellingen – het aantal statushouders dat een gemeente per halfjaar dient te plaatsen – ook mee. Garanties zijn er dus niet.

Mensen die nog geen asiel hebben gekregen weten vaak niet precies hoelang ze in een azc zullen blijven. Afhankelijk van de dan geldende regelgeving kan het voorkomen dat iemand na een aantal maanden wordt overgeplaatst naar een ander azc, soms helemaal aan de andere kant van het land.

Voor de organisatie van eenmalige activiteiten hoeft dit geen probleem te zijn. Bij vrijwilligerswerk kan het voorkomen dat iemand kort na de inwerk- of trainingsperiode toch moet vertrekken. Dat is natuurlijk jammer voor beide partijen. Maar je hebt diegene wel waardevolle vaardigheden, kennis en contacten meegegeven. Wie weet komt dit op andere plaatsen weer van pas.

Op de website van het COA vind je het meest recente overzicht van opvanglocaties bij jou in de buurt. Ga naar: www.coa.nl/nl/locatiezoeker. Per locatie is ook het aantal opvangplaatsen aangegeven en soms informatie over wie er wordt opgevangen, bijvoorbeeld: alleenstaande minderjarigen. Wil je meer informatie over bijvoorbeeld de landen van herkomst, neem dan contact op met het betreffende azc. Ook de contactgegevens vind je via de locatiezoeker van het COA.

Het is belangrijk om je ervan bewust te zijn dat bepaalde objecten, beelden of verhalen in een erfgoedcollectie heftige emoties of herinneringen kunnen oproepen bij nieuwkomers. Bereid je hierop voor door ruimte te bieden voor persoonlijke reacties en emoties tijdens of na het bezoek. Geef mensen de mogelijkheid om zich terug te trekken als zij dat willen, bijvoorbeeld door een rustige plek in te richten waar zij even tot rust kunnen komen.

Daarnaast kun je een begeleider of buddy aanstellen die bezoekers op een zorgzame manier door de collectie loodst en hen de mogelijkheid biedt om ervaringen te delen, mocht dat nodig zijn. Het tonen van openheid, geduld en begrip kan een groot verschil maken en helpt om een veilige en respectvolle omgeving te creëren. Het kan ook helpen om vooraf te informeren of bepaalde onderwerpen gevoelig liggen, zodat je hen beter kunt begeleiden en ondersteunen.

De taalbeheersing van asielzoekers en statushouders loopt sterk uiteen. Sommigen spreken al wat Nederlands, terwijl anderen vooral een andere taal spreken of nog weinig kennis van het Nederlands hebben. Activiteiten kunnen daarom het beste in eenvoudig Nederlands (A1 of A2) met visuele ondersteuning worden aangeboden, zodat zoveel mogelijk mensen kunnen deelnemen. Overleg van tevoren met het azc welke taal het beste kan worden ingezet voor de betreffende doelgroep.

Goed om te weten: gemeenten verzorgen de inburgering van mensen die een verblijfsvergunning hebben gekregen. Ter voorbereiding op deze inburgering biedt het azc een optioneel programma aan voor statushouders, bestaande uit NT2-taallessen, Kennis Nederlandse Maatschappij (KNM), en IntroMAP (Introductie Module Arbeidsparticipatie). Dit programma helpt nieuwkomers alvast enige basiskennis en taalvaardigheid op te doen, waardoor ze makkelijker kunnen deelnemen aan activiteiten.

Een tolk is niet altijd nodig. Overweeg ook activiteiten die minder afhankelijk zijn van taal en vooral gericht zijn op doen en beleven. Denk bijvoorbeeld aan samen een maaltijd koken, foto’s maken van aansprekende objecten, zingen, muziek maken of samen een dans uitvoeren. Dit soort activiteiten maken taal minder belangrijk en bevorderen interactie op een andere manier.

Daarnaast zijn veel statushouders en asielzoekers ervaren in het gebruik van vertaalapps. Dit kan een waardevol hulpmiddel zijn voor eenvoudige communicatie tijdens activiteiten en kan helpen om eventuele taalbarrières snel te overbruggen. Mocht een tolk toch nodig zijn voor gevoelige onderwerpen of complexe informatie, informeer dan bij het azc of er vrijwillige tolken beschikbaar zijn of werk samen met organisaties zoals Global Talk.

Op de meeste azc’s worden vanuit het eerdergenoemde Voorinburgeringsprogramma taallessen gegeven. Omdat dit programma alleen beschikbaar is voor statushouders hebben veel azc’s ook taallessen voor asielzoekers opgezet. Een netwerk van vrijwilligers met een NT2-docent van het COA verzorgt deze lessen. Vaak gebeurt dit in kleine groepjes of tafgelgesprekken (zoals taalcafés of lessen basaal Nederlands). Mocht je dit graag willen opzetten neem dan contact op met het azc in de buurt. Deze vind je hier: www.coa.nl/nl/locatiezoeker

In feite kun je elk soort vrijwilligerswerk aanbieden dat je normaliter ook zou aanbieden. Op een azc wonen veel verschillende mensen, elk met hun eigen interesses, expertises en achtergrond, waardoor er vaak goed aansluitende mogelijkheden zijn. Belangrijk bij het werven van vrijwilligers, en dus ook bij het werven binnen een azc, is om concreet te zijn over wie je zoekt en wat je te bieden hebt. Wees helder over de taken, benodigde vaardigheden en het tijdsbeslag.

Denk daarnaast goed na over hoe je de nieuwe vrijwilliger ontvangt en inwerkt. Een warm welkom en duidelijke introductie zorgen ervoor dat de vrijwilliger zich snel op zijn plek voelt en goed voorbereid aan de slag kan gaan. Heb je vragen over het opstellen van een vrijwilligersvacature? Neem dan contact op met Erfgoed Gelderland of de meedoenbalie in jouw buurt.

Op sommige azc’s zijn er zogenaamde Meedoenbalies actief. Deze Meedoenbalies fungeren als wekelijkse ontmoetingsplek waar medewerkers aanwezig zijn om nieuwkomers te koppelen aan vrijwilligerswerk en andere activiteiten. De balie wordt bemenst door het COA en een lokale vrijwilligerscentrale of welzijnsorganisatie en informeert bewoners van het azc over het lokale aanbod aan activiteiten en vrijwilligersmogelijkheden. Bewoners kunnen zich tijdens de Meedoenbalie aanmelden voor een activiteit waarna ze gekoppeld worden. Op deze webpagina van het COA vind je meer informatie over wat een Meedoenbalie precies inhoudt.  

Wil je een vrijwilligersvacature onder de aandacht brengen bij het azc in de buurt? Dan is de Meedoenbalie een logisch contactpunt. Op de website ikdoemee.nl vind je informatie over Meedoenbalies en een overzicht van waar ze te vinden zijn. Op deze kaart van het COA zijn ook de Meedoenbalies ‘light’ opgenomen. Is er geen Meedoenbalie actief in jouw regio? Vaak zijn er andere manieren om activiteiten of oproepen te delen, zoals via prikborden of tijdens bijeenkomsten op het azc. Voor Gelderland kun je contact opnemen met timvandervelden@coa.nl of maxdonk@coa.nl. Zij helpen graag bij een eerste kennismaking met een azc en het contact met de lokale coördinator.

Het inwerken en begeleiden van nieuwe vrijwilligers vraagt altijd tijd en energie van bestaande vrijwilligers en medewerkers. Zorg ervoor dat zij hier open voor staan en ruimte hebben naast hun andere werkzaamheden. Als er geen vrijwilligerscoördinator is, kan een buddy-systeem ook effectief zijn. In dit systeem ondersteunt een ervaren medewerker de nieuwkomer en helpt hen wegwijs te worden in de organisatie.

Bij het begeleiden van vrijwilligers uit het azc kunnen taal- en cultuurverschillen extra aandacht vragen. Openheid en nieuwsgierigheid zijn daarbij belangrijke eigenschappen voor begeleiders. Een ontspannen houding helpt om eventuele verschillen soepel te overbruggen. Voor concrete tips kun je onder meer terecht op de website van #Meedoen.

Voor sommige taken vragen erfgoedorganisaties een VOG van hun vrijwilligers, bijvoorbeeld bij het begeleiden van schoolklassen of kwetsbare groepen. Statushouders en asielzoekers met een BSN (Burgerservicenummer) kunnen een VOG aanvragen via de gemeente. Deze is alleen geldig voor hun verblijf in Nederland, omdat er geen informatie wordt opgevraagd uit het land van herkomst. Voor mensen zonder BSN is een VOG ook mogelijk, maar dit duurt langer. Gebruik daarvoor dit formulier.

Wie de kosten betaalt, verschilt per situatie. Vrijwilligersorganisaties die werken met kwetsbare groepen kunnen vaak een gratis VOG aanvragen. Anders betaalt de organisatie of vrijwilliger zelf. In dat geval kan de locatiemanager van het azc mogelijk helpen bij het vergoeden van deze kosten.

Het COA regelt een wettelijke aansprakelijkheidsverzekering (WA-verzekering) voor elke bewoner. Die verzekering dekt schade die een bewoner per ongeluk veroorzaakt, binnen en buiten de COA-locatie.

Wordt het vrijwilligerswerk niet uitgevoerd in opdracht van het COA? Dan is schade niet altijd gedekt. In veel gemeenten is er een collectieve vrijwilligersverzekering voor iedereen die vrijwilligerswerk doet. Deze aanvullende verzekering geldt naast de verzekering van de persoon zelf of de vrijwilligersorganisatie. De gemeentelijk verzekering dekt alleen vrijwilligerswerk dat in opdracht van een organisatie wordt gedaan. Niet alle gemeenten hebben een collectieve vrijwilligersverzekering. Dit kun je navragen bij de gemeente of vrijwilligerscentrale.

Bij vrijwilligerswerk voor een bedrijf valt schade onder de bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering van dat bedrijf.

Het organiseren van een activiteit begint met het bepalen van de doelgroep binnen het azc. De invulling van je activiteit kan sterk verschillen, afhankelijk van wie je wilt bereiken. Activiteiten voor kinderen vragen bijvoorbeeld iets anders dan die voor volwassenen of specifieke groepen zoals vrouwen of LHBTI+ personen.

Heb je de doelgroep duidelijk voor ogen? Neem dan contact op met je contactpersoon bij het azc, de locatiemanager of de coördinator van de Meedoenbalie om de mogelijkheden en details af te stemmen. Denk daarnaast altijd aan een duidelijke en visuele uitleg van de activiteit en zorg voor een uitnodigende omgeving.

Afhankelijk van het soort bezoek zijn er fondsen en subsidies beschikbaar, zoals het Fonds voor Cultuurparticipatie of het Oranje Fonds. Ook gemeenten kunnen soms bijdragen in de kosten. Daarnaast hebben azc’s heel soms zelf een budget voor culturele of sociaal-maatschappelijke uitstapjes. Informeer bij het azc in de buurt welke mogelijkheden er zijn. Een succesvolle aanvraag begint met een helder projectplan en een overzichtelijke begroting. Start op tijd, want fondsen hebben vaak enkele maanden nodig om te beslissen. Voor advies en een overzicht van subsidies kun je terecht op erfgoedvrijwilliger.nl.

Asielzoekers ontvangen een beperkt bedrag per week aan leefgeld, waardoor het openbaar vervoer vaak te kostbaar is. Reizen in het kader van inburgering of vrijwilligerswerk kan echter in veel gevallen vergoed worden door het COA. Daarnaast bieden veel azc-locaties mogelijkheden om goedkoop een fiets aan te schaffen en te onderhouden. Om drempels naar jouw organisatie zoveel mogelijk weg te nemen, kun je overwegen om zelf vervoer te organiseren van en naar het azc. Villa Mondriaan en de Museumfabriek in Winterswijk hebben dit bijvoorbeeld met veel succes gedaan.