Blog: Council meeting Europa Nostra mei 2023 in Belgrado

Op 18 en 19 mei 2023 nam Marc Wingens, als één van de 60 leden, deel aan de council meeting van Europa Nostra in Belgrado. Vorig jaar vertelde hij in een eerdere blog over Europa Nostra – de Europese ngo voor cultureel erfgoed – en over zijn eerste council meeting, die toen plaatsvond in Krakow.

Europa Nostra heeft jaarlijks twee bijeenkomsten. De bijeenkomst in het najaar is bedoeld als summit voor Europese erfgoedmensen en policy makers. Hij wordt onder meer gebruikt voor het uitreiken van de Europese erfgoedprijzen en het bekend maken van de zeven meest bedreigde Europese erfgoedlocaties, de 7 most endangered – twee krachtige, maar tegenstelde manieren om het erfgoed van Europa onder de aandacht te brengen bij zoveel mogelijk mensen. De voorjaarsbijeenkomst is bedoeld voor het beraad van de council en ter voorbereiding van de summit in het najaar.

Op locatie in Belgrado

Locatiekeuzes voor de bijeenkomsten (in dit geval Belgrado) hebben altijd met politiek en strategie te maken. De laatste jaren ligt de nadruk op Oost-Europa omdat hier het meeste werk te verzetten is, hier lange tijd te weinig aandacht naar is toegegaan en omdat hier ‘de strijd om Europese waarden’ wordt uitgevochten die uiteindelijk ook zijn weerslag heeft op West-Europa. Europa Nostra’s doel was in dit geval: Servië Europa intrekken en Servische belangengroepen en individuen die pro-Europees zijn laten zien dat Europa niet alleen aan hun denkt, maar zelfs bereid is hen op te zoeken en met hen plannen te smeden.

Servië is door de Joegoslavische Oorlogen min of meer buiten Europa gevallen en identificeert zich met Rusland. Het land voelt zich door Europa miskend. Belgrado is een aantrekkelijke stad, maar had een fraaie stad als Boedapest of Praag kunnen zijn als er in de stedelijke ruimte – mede door het gebrek aan aansluiting op Europa – niet zo’n grote onevenwichtigheid zichtbaar was als gevolg van verwaarlozing en sloop van monumenten enerzijds en megalomane projectontwikkeling (door oliestaat Dubai, maar ook vanuit het criminele circuit) anderzijds. Verkrampte pogingen tot nation building leiden tot resultaten (waaronder standbeelden) die lachwekkend zouden zijn als ze niet tegelijk ook treurig stemden. Veel belangrijk erfgoed valt tussen de wal en het schip omdat het bijvoorbeeld Joegoslavisch in plaats van Servisch is, of te maken heeft met bevolkingsgroepen die niet ‘Servisch’ (genoeg) zijn.

Excursies naar bedreigde erfgoedsites

Op 18 mei waren er drie excursies naar bedreigde erfgoedsites: het oude fort, een concentratiekamp en een archeologische site. Ik liep mee naar het fort, dat bedreigd wordt door de aanleg van een grote kabelbaan. Zulke excursies zijn ideaal om te netwerken en om je te laten informeren, in mijn geval over onder andere het gespreksforum van de dag erna waarvoor ik was uitgenodigd, om te achterhalen wat ik daar het beste zou kunnen vertellen en benadrukken.

’s Middags was er een marathonzitting van de Council onder leiding van voorzitter Hermann Partzinger, archeoloog en in het dagelijks leven voorzitter van de Stiftung Preussischer Kulturbesitz (de grootste erfgoedstichting van Duitsland, maar ook een van de grootste van Europa). Hier is uitgebreid ingegaan op de European Heritage Hub waarvoor ‘Brussel’ een half jaar geleden middelen ter beschikking heeft gesteld. Die Hub is erop gericht om van Europa Nostra een Europees netwerk met filialen te maken waarbinnen onze Nederlandse manier van werken en de coöperatieve structuur van Erfgoed Gelderland goed zouden passen. Bovendien is hier de policy paper van de young heritage professionals gepresenteerd waaraan ook Erfgoed Gelderland heeft meegewerkt vanwege onze betrokkenheid bij de Future is Heritage (FisH), het Europese netwerk van jonge erfgoedprofessionals.

’s Avonds was er een optreden van het European Youth Orchestra, maar ik heb gepast en mijn presentatie voor de volgende ochtend voorbereid.

Belgrade Heritage Forum

Het Belgrade Heritage Forum dat op vrijdag 19 mei plaatsvond, is geïntroduceerd als het eerste van een jaarlijks terugkerend samenkomen van (intern)nationale experts en Servische policy makers. Tijdens de opening van de goed bezochte bijeenkomst sprak onder anderen de Servische minister van Europese Zaken (die hebben ze, want ze willen als het kan natuurlijk ook geld van Europa). Ik zat gelukkig in het eerste panel, waardoor ik zeker wist dat ik niet teveel last zou hebben van uitlopende sprekers en verslappende aandacht. Mij was gevraagd om over de Nederlandse aanpak van de Faro Conventie te praten, die gaat over het recht van burgers op erfgoedparticipatie. Dat heb ik gedaan, waarbij ik onze coöperatie Erfgoed Gelderland als voorbeeld nam van erfgoedparticipatie.

Het was voor mij een mooie manier om mezelf en waarvoor ik sta te introduceren. Ik kreeg opgestoken duimen, latere sprekers gingen me citeren en in de pauze stapte de Italiaanse vice-president van Europa Nostra meteen op me af om me de European Heritage Hub in te trekken (de coöperatie sprak aan als model). De president van Hispania Nostra nodigde me uit voor een congres over de Faro Conventie in Santiago de Compostela in november.

Dat laatste kwam goed uit, want dit blijkt de gelegenheid te zijn waarop ook een jongerenbijeenkomst georganiseerd gaat worden waarbij het jongerennetwerk FisH kan aanhaken. Hiermee gaan we nu aan de slag, samen met onze collega’s van Erfgoed Brabant en Erfgoedhuis Zuid-Holland (de laatsten zijn sinds kort bij FisH aangesloten).