De mogelijkheden van oral history voor het Verdrag van Faro

In opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed schreef collega Lian van der Zon het essay: ‘Gezamenlijk erfgoed en het persoonlijke verhaal. Over de mogelijkheden van oral history als aanjager van de Faro-praktijk’. In dit essay vertelt zij over haar onderzoek en welke kansen het biedt voor leden van Erfgoed Gelderland en andere erfgoedorganisaties. In onderstaand interview vertelt Lian wat haar onderzoek inhield. 

Wat heb je precies voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gedaan?

“De RCE wil met het Faro programma burgerinitiatief en -participatie tot een vanzelfsprekend onderdeel van de erfgoedpraktijk maken. Ik heb onderzocht hoe oral history daar een rol in kan spelen. Door middel van interviews bracht ik in kaart op welke manier oral history nu al door het erfgoedveld wordt ingezet en waarom. Deze praktijk heb ik vergeleken met doelstellingen uit het verdrag. In het essay heb ik deze vergelijking vertaald naar kansen, uitdagingen en aanbevelingen voor de toekomst. Collega Henriette Kosse heeft de tekstuele eindredactie gedaan.”

In het kort, wat was ook al weer het Verdrag van Faro in een notendop?

“Het Verdrag van Faro benadrukt de maatschappelijke waarde van erfgoed en van actieve deelname aan datzelfde erfgoed. Elke Europese lidstaat die het verdrag ondertekent, erkent zelfs dat deelname aan erfgoed een mensenrecht is. Die deelname en betrokkenheid is belangrijk, omdat het bijdraagt aan de waardering, het behoud en het gebruik van erfgoed. Het verdrag draait niet zozeer om erfgoedobjecten en -locaties, maar om de betekenis die mensen eraan geven.”

Hoe kan oral history bijdragen aan de doelstellingen van het verdrag?

“Oral history is een techniek die zich bij uitstek leent voor deze betekenisgeving. Door middel van interviews komen mensen, verhalen, objecten en locaties met elkaar in contact. Oral history draait namelijk om het ophalen van persoonlijke herinneringen. Die herinneringen, die verschillende perspectieven op het verleden bieden, dragen op hun beurt weer bij aan gefundeerde gesprekken over wat erfgoed is en wat het kan betekenen voor de maatschappij.”

Je legt de nadruk op persoonlijke verhalen, waarom zijn die zo belangrijk?

“Een persoonlijk verhaal brengt het verleden dichterbij. Het geeft de geschiedenis een menselijk gezicht. Dat is belangrijk, omdat het ons eraan herinnert dat erfgoed van ons allemaal is. Erfgoed is geen niche voor fanatiekelingen. Het is ook geen terrein waar alleen wetenschappers zich in bewegen. Wie wij (denken te) zijn als individu en als samenleving wordt mede bepaald door onze kijk op erfgoed. Persoonlijke verhalen van mensen kunnen dat zichtbaar maken.”

Kun je misschien een voorbeeld noemen?

“Er zijn talloze voorbeelden te bedenken. Eén van de meest recente is het oral history-project rondom de Defensiehaven in Arnhem. Tot voor kort was de locatie – laat staan het verhaal erachter – onbekend bij het grote publiek. Voor de gemeente zijn we bij ooggetuigen langs geweest om hun herinneringen aan de haven vast te leggen. Historisch gezien belangrijk, maar zeker ook vanuit participatief oogpunt. We hebben ontzettend veel enthousiaste reacties gekregen van inwoners, die zich uitspraken over het belang om de haven te behouden. Er zijn nu plannen om het te bestemmen tot monument en er toeristische programmering rondom te ontwikkelen.”

Wat kunnen musea en historische verenigingen hiermee?

“Veel historische verenigingen en musea werken al met persoonlijke verhalen. Ik verwacht dat dat er in de toekomst alleen maar meer zullen worden. Het is daarbij belangrijk dat de verhalen goed worden opgehaald en opgeslagen. Alleen dan kun je echt spreken van oral history. Ben je bezig met persoonlijke verhalen en heb je vragen over hoe je dat het beste kunt aanpakken? Of ben je er nog niet mee bezig, maar wil je weten wat het voor jouw organisatie voor een meerwaarde kan hebben? Neem dan gerust contact op. Ook als je oral history en de principes van het Verdrag van Faro wilt toepassen voor jouw musea of historische vereniging, denken we graag mee!

Meer weten?

Meer weten over de mogelijkheden van Oral history en het Verdrag van Faro? U kunt het volledige essay van Lian ‘Gezamenlijk erfgoed en het persoonlijke verhaal‘ teruglezen op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Over dit onderwerp verscheen ook onlangs het artikel van Lian in het Faro Magazine van het RCE ‘Verleden krijgt menselijk gezicht’ (vanaf bladzijde 46). Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Lian van der Zon.

^{Afbeelding: Interview door Lian van der Zon voor de documentaire Het Geheim aan de Rijn. Foto: Wijnand Kamerman.}