Mee met de tijd: vrijwilligersorganisaties gaan in gesprek over actuele thema’s

Afgelopen donderdag 10 oktober tijdens de bijeenkomst ‘Vrijwillig goed’ namen we samen met de aanwezige vrijwilligersorganisaties actuele thema’s als integratie, emancipatie, duurzaamheid en sociale cohesie onder de loep.

Tijdens deze editie van ‘Vrijwillig goed’ wilden we een kijkje nemen in de maatschappelijke positie en betrokkenheid van erfgoedorganisaties die draaien op (bijna) 100% vrijwilligers. Welke actuele trends en ontwikkelingen zijn er in het erfgoedveld en daarbuiten? En hoe kunnen vrijwilligersorganisaties hier op inspelen om van betekenis te zijn voor de wereld om hen heen? Hoe kunnen zij aansluiten bij de actualiteit? En hoe doen collega-vrijwilligersorganisaties dat?

Erfgoed als middel

Frans Soeterbroek trapte de dag af met een presentatie over het betrekken van gemeenschappen bij jouw erfgoed(organisatie). Hij besprak diverse manieren waarop  erfgoedorganisaties hun maatschappelijke positie kunnen versterken, waarbij ook het verdrag van Faro een belangrijke rol speelde. Hij gaf aan dat het onder meer belangrijk was om de collecties en kennis dienstbaar te maken aan en te verbinden met maatschappelijke vraagstukken. Hoe kan jouw erfgoed, jouw locatie of jouw verhaal inzicht geven in de actualiteit en bijdragen aan actuele thema’s als integratie, emancipatie en sociale cohesie.

Verder lezen? Voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) schreef hij het essay ‘erfgoed als middel’ over de maatschappelijke basis van ons erfgoed. Voor het landelijk samenwerkingsverband actieve bewoners (LSA) schreef hij een handreiking voor burgerinitiatieven om het uitdaagrecht en het verdrag van Faro in stelling te brengen bij cultureel erfgoed.

Maatschappelijke dialoog: hoe pak je dat aan?

Hoe pakken andere organisaties dit aan? Twee organisaties vertelden meer over hun werkwijze: het Nederlands Zuivelmuseum en Museum Smedekinck. Wim van Dommelen van het Nederlands Zuivelmuseum sprak over de rol van dit relatief jonge museum binnen de maatschappelijke dialoog rondom zuivel. Het museum heeft sinds 2024 een uitbreiding van zijn publiekspresentatie, waarin – aan de hand van een doolhof op de oude droogzolder van de boerderij – het museum actuele ontwikkelingen, tegengestelde meningen en vraagstukken rondom de zuivelindustrie laat zien. Ze nodigen de bezoekers uit om reacties achter te laten.

Met een koffer vol erfgoed naar zorgcentra

Henk Wentink van Museum Smedekinck vertelde meer over het project ‘Museum op Maat’. Met een koffer vol attributen, afkomstig uit de erfgoedcollectie van het museum, trokken de vrijwilligers naar het zorgcentrum in de buurt. Zo brachten ze een klein deel van het museum naar de ouderen, wat leidde tot leuke en interessante gesprekken over dit erfgoed. Ook voor mensen met dementie is zo’n bezoek heel waardevol. Naast Museum op Maat organiseert Museum Smedekinck ook diverse andere activiteiten en evenementen, waarmee de vrijwilligers juist buiten het museum treden en naar de omgeving toegaan.

Van sociale cohesie tot circulaire landbouw

Vervolgens gingen de deelnemers met elkaar in gesprek in kleinere groepen. Op de tafels werden een reeks maatschappelijke thema’s neergelegd, variërend van de energietransitie, eenzaamheid en circulaire landbouw, tot emancipatie, integratie en dementie. Iedereen moest een bepaald thema kiezen. Vervolgens moesten zij bedenken hoe de eigen organisatie daar concreet mee aan de slag zou kunnen gaan. Men deelden zowel bestaande projecten als toekomstige plannen. Denk daarbij onder andere aan koffiemiddagen om eenzaamheid tegen te gaan, wisseltentoonstellingen over actuele vraagstukken en workshops voor juist die doelgroepen die je normaliter lastig bereikt.

Terugblik

Na de gebruikelijke zeepkistronde (waarbij de mensen die dat graag willen in één minuut een idee, stelling, plan, boek of evenement mogen delen), sloten we de bijeenkomst af. We kijken terug op een geslaagde dag. Er zijn veel bijzondere projecten en inspirerende ideeën voorbijgekomen. We hopen dat de deelnemers hun eigen ervaringen konden delen en bij elkaar inspiratie konden opdoen. We danken alle sprekers en alle deelnemers voor hun bijdrage aan deze dag.

Dit was de eerste editie van Vrijwillig Goed. Dit wordt een jaarlijks terugkerende netwerkbijeenkomst voor vrijwilligersorganisaties die actief zijn in het Gelderse erfgoedveld. De deelnemers ontvangen een beeldverslag en de presentaties van deze dag.