Hoe bewaar je lokale geschiedenis? Een terugblik op het Juiste Loket

We kijken terug op een geslaagde achtste editie van het Juiste Loket op 25 maart. Het thema van de bijeenkomst was: hoe bewaar je lokale geschiedenis? In workshops, tafelgesprekken en presentaties gingen we aan de slag met vragen rondom collecties en collectiebeheer. Wat doe je met alle foto’s, spullen en verhalen die je verzamelt? Hoe sla je je periodieken op? En hoe ga je om met dubbelingen en afstoten?

Met bijna 50 aanwezigen trapten we op 25 maart de achtste editie van het Juiste Loket af.  Het Juiste Loket is een jaarlijks terugkerende netwerk- en kennisdag, waar we ervaringen delen en informatie uitwisselen over vragen en thema’s die spelen onder de leden van historische verenigingen. Elke editie heeft een ander thema. Het thema van dit jaar: het bewaren van lokale geschiedenis.

Wat bewaar je?

Historische verenigingen zijn de hoeders van de lokale geschiedenis van de regio, dorp of stad. Veel van deze verenigingen houden zich ook bezig met het duurzaam bewaren, digitaliseren en toegankelijk maken van hun collecties, zodat het materiaal ook voor toekomstige generaties beschikbaar blijft. Dat kan gaan om foto’s of ansichtkaarten, maar ook om teksten, documenten en filmbeelden. Er is heel veel materiaal beschikbaar dat iets vertelt over de lokale geschiedenis. De vraag die dan dus aan dit proces vooraf gaat: wat wil je als historische vereniging bewaren? En wat stoot je af?

We begonnen de bijeenkomst met een presentatie van streekarchivaris en historicus Rudolf Bosch van het Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe. Hij vertelde meer over het waarderen van collectiestukken. Aan sommige dingen – objecten, beelden of teksten – hechten we meer (cultuurhistorische) waarde. Voor de collecties van historische verenigingen geldt bij het waarderen van collectiestukken bovenal de vraag: welke verhalen vertelt het object over de lokale omgeving? En zijn deze verhalen ook belangrijk voor die plek? Als bijvoorbeeld voor een dorp voetbal heel belangrijk is, dan zijn foto’s van voetbalvelden ook interessant om te bewaren. Kortom, het zijn dus niet zozeer de spullen zelf die van waarde zijn, maar juist de verhalen die erover te vertellen zijn. Daarom is het ook zo belangrijk om de collecties niet alleen te bewaren, maar ook van informatie te voorzien door het in context te plaatsen en te beschrijven, daarmee krijgen we een nog rijker en nog diverser lokaal verleden.

Oproepen op de zeepkist

Tijdens het Juiste Loket kregen de leden van de historische verenigingen opnieuw de kans om op de zeepkist te stappen: in één minuut kunnen historische verenigingen een aankondiging, vraag stellen of oproep doen.

^{Deelnemers op (en naast) de zeepkist stellen een vraag of doen een oproep. Foto: Erfgoed Gelderland.}

We zetten hier de oproepen ook nog op een rij.

• Op de zeepkist vertelde Ben Verheij over het artikel uit het tijdschrift KNOB: ‘Handel en Hergebruik. De toepassing van tufsteen in de Noordelijke Nederlanden (ca. 1000-1250). In dat artikel wordt een opsomming gegeven van kerken van tufsteen. Hij doet een oproep aan alle historische verenigingen en partijen die betrokken zijn bij het beheer en behoud van zulke tufstenen kerken om samen te komen en hierover verder te praten.
• Cora Verburg van de Heemkundekring Rijnwaarden vroeg of er op het moment andere historische verenigingen bezig waren met het thema overstromingen en/of (hoog)water, en in het bijzonder de watersnood van 1926. Het zou mooi zijn als daar nieuwe samenwerkingen kunnen ontstaan met andere verenigingen.
• Bert Kuiper van Prodesse Conamur sprak over de grote brand in Arnhem. Naar aanleiding daarvan ontstond een discussie binnen de vereniging wat betreft de rol van de vereniging in het behouden en bewaren van het huidige (monumentale) erfgoed. Hoe actief wil je als vereniging zijn richting de gemeente om erfgoed te beschermen? De vraag was of er andere verenigingen zijn waarbij belangenbehartiging van bestaand erfgoed ook een discussiepunt is.
• Margreet Gründemann van de Vereniging Oud Vorden is vrijwilliger oral history. Zij beschikt over interviews van mensen uit de Dorpsstraat van Wichmond. Zij wilt deze verhalen graag in een boek verwerken en vraagt hier assistentie bij. 
• Ronald de Graaf schrijft een boek over de Schotse brigade in het Staatse leger (1572-1772). Veel Schotten lagen in Gelderse steden in garnizoen. Zij trouwden er en stichtten gezinnen,  waardoor tegenwoordig veel mensen van Schotten afstammen. Het betrof de steden Doesburg, (Loevestein), Harderwijk, Hattem, Nijmegen, Arnhem, Zaltbommel en Zutphen. Ronald vraagt aan de historische verenigingen of zij wellicht artikelen hebben in hun periodieken wat betreft de aanwezigheid van Schotten voor 1772.

Wil je graag verder praten over een van bovenstaande onderwerpen? Heb je tips of kun je ergens bij helpen? Neem dan contact op met Henriette Kosse (h.kosse@erfgoedgelderland.nl), dan verwijzen we je graag door.

Transcriberen met AI, de informatieplanner en reproducties

Na de lunch hadden we diverse workshops op de planning. Er waren drie workshops waartussen de deelnemers konden kiezen. Elke workshop lichtte een bepaald onderwerp binnen het collectiebeheer uit.

Kor Bosch van het Gelders Archief ging in zijn workshop dieper in op het (her)waarderen van collectie. Hoe beoordeel je bijvoorbeeld of een foto origineel is of een reproductie (die je niet hoeft te bewaren)? Hij behandelde daarnaast onder meer het belang van auteursrecht, de AVG- en privacywetgeving.

Ine de Win en Huub Vilé, de digitaal-erfgoed-coaches van Erfgoed Gelderland gingen in een workshop met de deelnemers aan de slag met de Informatieplanner die ontwikkeld is door Netwerk Digitaal Erfgoed. De informatie biedt houvast bij digitaliseringsprojecten en schept helderheid naar vrijwilligers, partners, financiers, beleidsmakers en publiek. Wil je graag verder praten over de Informatieplanner? Neem dan contact op met onze digitaal-erfgoed-coaches Ine de Win en Huub Vilé

Ben Verheij van de Oudheidkundige Kring Groenlo gaf samen met Annemieke Romein van Transkribus een workshop over oude handschriften. Soms is het best een pittige klus om het handschrift van mensen in het verleden te ontcijferen. De website Transkribus biedt hulp. Met getrainde modellen kan de tekst worden getranscribeerd: zo heb je een eerste conceptversie van een transcriptie alvast klaar en kun je zelf de tekst verder controleren en eventueel aanpassen. Wil je graag aan de slag met oude handschriften? Neem vooral een kijkje op de website van Transkribus.

Aan de slag met jouw verenigingsarchief

Na de workshops vertelde digitaal-erfgoed-coach Huub Vilé hoe je jouw verenigingsarchief kunt archiveren. Hij noemde de 9 verschillende stappen die daarbij komen kijken en liet zien hoe een inventarisatie van zo’n archief eruit zou kunnen zien. Zou je hier graag als historische vereniging wat hulp of advies bij willen krijgen? Of wil je eerst eventjes bespreken hoe je het inventariseren en/of digitaliseren van jouw verenigingsarchief zo efficiënt mogelijk kan aanpakken? Neem dan contact op met de digitaal-erfgoed-coaches Ine de Win en Huub Vilé

Ervaringen en ideeën uitwisselen

Tot slot werden de deelnemers in groepen verdeeld en gingen zij met elkaar in gesprek. We hadden het over de verschillende aspecten van het collectiebeheer, van schenkingen tot afstoten. Hoe beheren andere historische verenigingen hun collectie? Waar lopen zij tegen aan? En wat voor oplossingen hebben zij gevonden voor eventuele problemen in het collectiebeheer?

Verschillende vragen kwamen aan bod. Wat doe je als er een bezoeker een (bananen)doos met honderden oude foto’s langs brengt. Gebruik je een schriftelijke overeenkomst of maak je mondeling afspraken? Bewaar je alles of hanteer je een lijst met criteria? Wat zijn jouw redenen om collecties wel of niet online te plaatsen. Digitaliseer je al het materiaal, of enkel het materiaal dat relevant is voor het publiek? En wat kun je doen als je geen ruimte meer hebt? Ontdubbelen, meer ruimte zoeken of een grote boekverkoop houden? In kleine groepen wisselden we tips, suggesties en ervaringen uit.

De deelnemers ontvangen een beeldverslag, incl. de presentaties, van deze bijeenkomst in de mail. Heb je nog een vraag? Of wil je graag nog reageren op de bijeenkomst of op een oproep of vraag die gedurende deze dag ter sprake kwam? Neem dan contact op met Henriette Kosse (h.kosse@erfgoedgelderland.nl). We danken alle sprekers en deelnemers voor hun bijdrage.