Erfgoed is onmisbaar: terugblik op de ledenvergadering, symposium en afscheid

Op vrijdag 21 november 2025 vond de algemene ledenvergadering van Erfgoed Gelderland plaats bij Het Koelhuis in Zutphen. Aansluitend aan de ledenvergadering organiseerde Erfgoed Gelderland het mini-symposium ‘Onmisbaar Erfgoed’, ter gelegenheid van het afscheid van Liesbeth Tonckens als directeur bedrijfsvoering van Erfgoed Gelderland. Een terugblik op deze dag.

We verwelkomden op 21 november bijna 70 deelnemers in het Koelhuis in Zutphen. Een historische locatie: dit industriële gebouw is in 1920 neergezet in opdracht van de Nederlandsche Coöperatieve Zuivelverkoop Centrale. Daar werd vroeger onder meer boter, vlees, gevogelte, eieren en fruit opgeslagen. Nu is het een restaurant en evenementenlocatie.

Daar startten we de dag met de algemene ledenvergadering voor de leden van de coöperatie Erfgoed Gelderland. Met de aanwezigen bespraken we belangrijke mededelingen, het werkplan en de begroting van 2026. We danken allen voor hun waardevolle input tijdens de vergadering. We hebben de reacties genotuleerd. De leden van de coöperatie ontvangen de notulen van de vergadering.

^{Sfeerbeelden van de algemene ledenvergadering van de coöperatie.}

Gelderse monumentale bomen

Vervolgens nam bijzonder hoogleraar Gelderse Geschiedenis Elyze Storms-Smeets het woord. Zij gaf een lezing in aansluiting op haar oratie van 2 oktober jl. Ze behandelde de regionale onderzoeksagenda en besprak de thema’s en onderwerpen die de komende periode extra aandacht zullen krijgen in het onderzoek.

Tijdens haar lezing zoomde Elyze Storms-Smeets ook in op het belang van monumentale bomen. Sommige prachtige exemplaren gaan al honderden jaren mee. Vrijwilligers van de Bomenstichting inventariseerden de locaties van zulke monumentale bomen in heel Nederland: op het landelijke register worden meer dan 10.000 bomen, lanen en boomgroepen genoemd. Zo’n 3.400 daarvan vind je in Gelderland. Ze dragen bij aan de kwaliteit en het aanzien van onze leefomgeving, maar zijn vaak kwetsbaar. Zulke bomen worden bedreigd als gevolg van klimaatverandering, uitbreiding van woningbouw en infrastructuur, en bodemverstoringen. Daarom is betere wet- en regelgeving, publieke bewustwording en beheer hard nodig om deze bomen te bewaren.

Storms-Smeets sloot haar lezing af met met belang van erfgoedgemeenschappen en het belang van meerstemmigheid en inclusiviteit binnen deze gemeenschappen. Om dat laatste mogelijk te maken is het belangrijk dat we buiten onze ‘erfgoedbubbel’ stappen en actief nieuwe sociale groepen gaan aanspreken.

Mini-symposium ‘Onmisbaar Erfgoed’

Na de lunch startte het mini-symposium ‘Onmisbaar Erfgoed’. We gingen aan de hand van lezingen en een gesprekstafelronde dieper in op de onmisbare functie van erfgoed en van de organisaties die het beheren en koesteren. Ook in onzekere tijden kunnen we namelijk niet om erfgoed heen. Zelfs als je het niet ziet of kent, is het er. Het vormt ons en de omgeving om ons heen. Het voegt betekenis en waarde toe aan de samenleving. Erfgoedorganisaties vervullen daarbij een cruciale rol en zijn politiek relevant, door het erfgoed te duiden, te bewaren en door te geven aan volgende generaties. Het is belangrijk om daar goed bij stil te staan en dat deden we tijdens dit mini-symposium.

Erfgoed als probleemoplosser

Astrid Weij, directeur van Kunsten ’92, vertelde hoe erfgoed en cultuur kan functioneren als probleemoplosser. Ze liet zien hoe je erfgoed en cultuur kunt verbinden met andere terreinen en domeinen om zo bij te dragen aan grote maatschappelijke opgaven. De erfgoed-, culturele en creatieve sector heeft een belangrijke meerwaarde, en die meerwaarde moeten we zo veel mogelijk uitdragen: het is gelijkwaardig en complementair aan andere sectoren.

De vraag die vervolgens aan de deelnemers werd gesteld: hoe gaan we samen erfgoed inzetten als probleemoplosser? In kleine groepjes spraken we over belangrijke sociaal-maatschappelijke thema’s waar erfgoed ingezet zou kunnen worden. Denk aan eenzaamheid, emancipatie, integratie of toegankelijke financiering. Hoe kan erfgoed functioneren als probleemoplosser?

^{Gedurende de gesprekstafels liep Liesbeth Tonckens rond langs de verschillende groepen. Alle deelnemers konden op een groot bord stickers plakken op de sociaalmaatschappelijke thema’s die zij belangrijk vonden, en waarvan zij meenden dat erfgoed hieraan kon bijdragen.}

Een gloednieuwe routegids

Daarna nam Maartje van Bennekom het woord. Zij is beleidsmedewerker bij Erfgoedvereniging Bond Heemschut en tevens één van de schrijvers van de Routegids ‘Invloed op Erfgoed’ die binnenkort zal verschijnen. In deze gids lees je hoe je stap voor stap met een lobbyplan het erfgoed in jouw omgeving kunt versterken. Hoe zorg je dat het erfgoed in jouw gemeente een stevige basis heeft voor bescherming? En hoe kom je effectief in actie als erfgoed in jouw omgeving wordt bedreigd? De routegids zal in februari van het nieuwe jaar verschijnen.

Op de zeepkist voor Liesbeth Tonckens

Op deze dag nam Liesbeth Tonckens voor de leden afscheid als directeur bedrijfsvoering van Erfgoed Gelderland. Aan het einde van het middagprogramma gaf zij een lezing: ‘Onmisbaar erfgoed in acht woorden’. Aan de hand van acht principes zette zij uiteen hoe essentieel erfgoed is voor de samenleving: het is onmisbaar. Daarbij putte ze uit haar eigen herinneringen en ervaringen in het erfgoedveld en de warme contacten die zij in de loop der jaren heeft opgebouwd.

Na afloop van haar lezing kregen de aanwezigen de kans om op de zeepkist te stappen en een korte speech te geven ter gelegenheid van haar afscheid. Daar haalden oud-collega’s herinneringen op, netwerkleden vertelden over inspirerende vergaderingen en ontmoetingen, collega’s van provinciale erfgoedhuizen deelden anekdotes, en anderen betrokkenen uit het Gelderse erfgoedveld – van wie sommigen al meer dan 20 jaar met Liesbeth hebben samengewerkt – spraken hun waardering uit. Kortom, veel warme woorden, verhalen én succeswensen.

We sloten de dag af met een voordracht van Ishfarah Esseboom. Zij schreef prachtig gedicht over Liesbeth Tonckens getiteld: ‘De Liesbethaanse Methode’.

De deelnemers ontvangen de presentaties van het mini-symposium. We danken alle sprekers en alle aanwezigen voor hun komst en waardevolle bijdrage aan deze dag.