Sinds 2023 zetten wij ons met hart en ziel in voor de herbestemming van de voormalige nijverheidsschool aan de Zwolseweg 29 in Heerde. Dit karakteristieke gebouw uit 1912, oorspronkelijk gebouwd als mulo in art-deco stijl en later uitgebreid tot nijverheidsschool voor meisjes, stond jarenlang leeg en vervallen. Dankzij een zorgvuldig proces van uitnodigingsplanologie – waarbij zowel een gemeentelijke commissie als de buurt ons plan met voorkeursstemmen honoreerde – kregen wij, Machiel en Sandra Hulsman, de kans om dit bijzondere erfgoed te behouden en een nieuwe toekomst te geven.
In twee intensieve jaren hebben we het gebouw grondig en met respect voor de historische details gerestaureerd. Onder toeziend oog van het Gelders Genootschap. De gevels, sierlijke metselwerkdetails en klassieke ruimtelijke structuur zijn behouden en waar nodig met vakmanschap hersteld. Tegelijkertijd is het pand duurzaam en toekomstbestendig gemaakt. De voormalige schoolpleinen zijn getransformeerd tot biologische, klimaatadaptieve tuinen die water vasthouden, biodiversiteit stimuleren en bezoekers een groene oase bieden. Binnen zijn nieuwe woon- en werkruimtes gecreëerd, naast plekken voor ontmoeting, inspiratie en ambacht. Zoals een horloge atelier en yogastudio. Het gebouw is daarmee uitgegroeid tot een levendige broedplaats voor makers, denkers, buurtbewoners en bezoekers.
Ons project laat zien dat herbestemming meer is dan renovatie: het is het opnieuw verweven van een gebouw met zijn omgeving. De verbinding met de buurt was vanaf het begin essentieel. Door intensieve samenwerking is de voormalige school en later buurthuis, nu weer een plek die van én voor de gemeenschap is. Een plek waar geschiedenis tastbaar blijft, maar waar nieuwe verhalen worden toegevoegd. Dat merken we ook als mensen hier komen, iedereen heeft een verhaal over dit gebouw, vanuit zijn schooltijd of later toen deze school een buurthuis was.
Hoe maakt dit project verborgen verhalen zichtbaar?
Met trots dragen wij de Nijverheidsschool aan de Zwolseweg 29 voor als kandidaat voor de Gelderse Roos Prijs: een voorbeeld van hoe visie, samenwerking en liefde voor erfgoed een vergeten gebouw kunnen veranderen in een bruisende plek vol betekenis.
Via het televisieprogramma van de NPO De verbouwing van de Eeuw hebben we de verhalen van het gebouw samen met historicus Valentijn Carbo kunnen vertellen. En tijdens opstellingen vertellen we het verhaal. We organiseren open dagen, lezingen en rondleidingen waarin de verhalen van het pand centraal staan – van de art-deco oorsprong tot de periode als meisjesnijverheidsschool, waar onder anderen schrijfster Annie Oostbroek Dutschun haar schooltijd doorbracht.
Met het prijzengeld willen we een heel mooi historisch bord maken voor in de entree, met het verhaal, tijdlijn en foto’s van de historie.
Waarom verdient dit project de Gelderse Roos Prijs
Het is een privaat initiatief dat erfgoed verduurzaamt én een nieuwe publieke functie geeft. Een bijzonder sterk aspect van dit project is dat een monumentaal gebouw, ondanks dat het volledig in particulier eigendom is, een nieuwe en betekenisvolle publieke rol heeft gekregen. Dat is niet vanzelfsprekend: veel monumenten in privébezit blijven gesloten of krijgen een beperkte, individuele functie. De herbestemming van de voormalige nijverheidsschool laat zien dat het anders kan – en hoe waardevol dat is voor Gelderland.
Door het gebouw grondig te verduurzamen en te transformeren tot een plek waar wonen, werken, ontmoeten en cultuur samenkomen, is er een hybride vorm ontstaan: privé eigendom dat functioneert als een publieke culturele en sociale voorziening. Het pand is regelmatig toegankelijk voor bezoekers, open dagen, rondleidingen, culturele activiteiten en buurtinitiatieven. Daarmee draagt het bij aan de maatschappelijke leefkwaliteit van Heerde, zonder afhankelijk te zijn van gemeentelijk of institutioneel beheer.
Tegelijkertijd wordt het monument door het dagelijkse gebruik – wonen, ambacht, bedrijvigheid – continu beheerd, onderhouden en bewaakt. Deze vorm van levende duurzaamheid bewijst dat erfgoedbehoud niet alleen kan steunen op subsidies of museale functies, maar ook op ondernemerschap, creativiteit en persoonlijke betrokkenheid.
Het project laat zien hoe particulier initiatief van grote waarde kan zijn voor het behoud van regionaal erfgoed. Het combineert duurzaamheid, klimaatadaptatie en erfgoedzorg, een thema dat steeds belangrijker wordt binnen de erfgoedsector. Door nieuwe functies in te passen zonder de historische essentie aan te tasten, toont het aan dat erfgoed en toekomstbestendigheid elkaar kunnen versterken. De aanpak vormt een inspirerend voorbeeld voor andere eigenaren van monumenten in Gelderland: herbestemming hoeft geen beperking te zijn, maar kan juist nieuwe kansen creëren.
Samenwerkingspartners: Gelders Genootschap, Provincie Gelderland, Waterschap Vallei en Veluwe, Monumentenwacht Gelderland, Gemeente Heerde, Het archief van Epe en Heerde (Heerder Historische Vereniging), KRO NCRV De Verbouwing van de Eeuw.