Blog: De grens

In Dinxperlo is het gemakkelijk de toeristen te ontdekken. Dagelijks zien de inwoners types die met één been op de stoep en één been in de goot lopen. Er wordt schouderophalend naar gekeken. Wanneer de bewoners van de grensgemeente lang nadenken weten ze misschien nog de eigen eerste herinnering aan de grens. Aan het moment dat het nog bijzonder was dat de ene helft van je lichaam in Duitsland kan zijn, terwijl de andere nog in Nederland is. Maar er zijn ook de herinneringen aan de strenge douane. Aan een tijd waarin de grens niet open was en waarin werkelijk iedereen voortdurend van alles probeerde te smokkelen. Onder jasjes, in kinderwagens, achterop de fiets.

Schrijver Jaap Robben doet het ook. Niet dat smokkelen, maar het loopje op en naast de stoep. Een filmcamera van het Erfgoedfestival volgt hem. De vrijwilligers van het Grenslandmuseum kijken van een afstand mee. Voor het eerst sinds jaren is de grens in dit dorp meer aanwezig dan ooit. Aan de ene kant van de weg is het verplicht om mondkapjes te dragen. Aan de andere kant mag je zonder mondbedekking zo de winkel in. Een paar meter maakt hier een groot verschil.

Tijdens de lockdown bleef de grens met Duitsland open. Sindsdien danst het dorp op een slap koord. Het is wankelen geblazen en voortdurend naar je evenwicht zoeken. En er is constant de angst te vallen. Want zodra een van de twee landen beslist dat het buurland ‘oranje’ kleurt, is er een probleem. Dan gaat het dorp op slot. Komen er grenscontroles die het dorp al zo lang niet gekend heeft.

Jaap Robben woont in Duitsland. Hij wijst het aan op de kaart die in het Grenslandmuseum hangt. De vrijwilligers kijken met hem mee. Ze vertellen over de tijd waarin er voortdurend controle was. Over oudtantes die koffiebonen probeerden te smokkelen en daardoor tijdelijk stateloos werden verklaard. In het museum ligt een katapult. Om nootmuskaat mee over de grens te schieten.

Het zijn de details waar Robben misschien iets mee gaat doen. Hij weet het nog niet. De komende tijd zal hij regelmatig terugkomen in Dinxperlo. Een verhaal ontstaat niet zomaar. Maar wie ook wel eens schrijft, weet het als geen ander: grenzen bestaan niet op papier. Fictie biedt een vrijheid die in de meest onvrije omstandigheden blijft bestaan. Wie leest reist zelfs in de strengste beperkingen gewoon rond. En dat is precies waarom het juist nu belangrijk is dat schrijvers als Jaap Robben over die grens wandelen en hem al schrijvend uitwissen of er juist een dikke muur op bouwen. Want dat kan ook natuurlijk. Dat is aan Jaap.

Deze blog is geschreven door Mijke Pol, directeur van het Erfgoedfestival (27 september – 31 oktober 2020). Tien kunstenaars zijn deze zomer in residentie op tien Gelderse erfgoedlocaties. Het resultaat van hun verblijf wordt gepresenteerd tijdens het Erfgoedfestival, dat hoofdzakelijk online plaats gaat vinden. Jaap Robben is een van de tien kunstenaars. Hij bezoekt het Grenslandmuseum in Dinxperlo. Op 27 september wordt zijn optreden, net als dat van rapper Typhoon live gestreamd via erfgoedfestival.nl.